EURO Hakkında Sorular-Cevaplar

-AB’nin Euroya geçiş amacı nedir?

AB’nin nihai hedefi olan siyasi birliği gerçekleştirmek ekonomik temele dayandırıldığından, bu siyasi hedefe ulaşmak üzere tek para Euro’ya geçiş gerçekleştirilmektedir. 

-Kağıt ve Madeni para olarak Euro ne zaman ve nasıl dolaşıma çıkacaktır?

Euro; 01 Ocak 1999 tarihinden itibaren hesaben, 01 Ocak 2002 tarihinden itibaren de efektif olarak kullanılmaya başlayacaktır. Euro, 01 Ocak 2002 tarihinde 5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500‘lük kupürler halindebanknot olarak; 1, 2 Euro ve 1, 2, 5, 10, 20 ve 50 cent’ler halinde madeni para olarak tedavüle çıkacaktır. Yani;

-Euro Alanı dışındaki kişiler, ellerinde efektif olarak Euro bulundurabilecekler midir?

AB’de döviz kontrolü bulunmadığından Euro Alanı dışındaki şikiler de 01 Ocak 2002 tarihinden itibaren ellerinde Euro banknot ve madeni paralarını bulundurabileceklerdir. Söz konusu uygulama diğer ülkeler ve Türkiye için de geçerlidir.

-Şahısların ellerindeki Alman Markı, Fransız Frangı, Hollanda Florini, Avusturya Şilini,Belçika Frangı, İtalyan Lireti, Lüksemburg Frangı, İspanyol Pezetası, Portekiz Esküdosu, İrlanda Lirası, Fin Markkası cinsinden efektifler ne olacaktır?

Söz konusu ulusal paralar, Euro’nun tedavüle gireceği 01 Ocak 2002 tarihinden itibaren Euro ile değiştirilecektir.

-Tek Para Sistemi nasıl işleyecektir?

01 Ocak 1999 tarihinde EMU’ya üye ülkeler ulusal para politikası yetkilerini Avrupa Merkez Bankası’na (ECB) devretmiştir. ECB, Euro Alanı’nda (EMU’ya katılan 11 üye ülkenin oluşturduğu ortak alan) para politikasının tek yetkli kurumu durumundadır. Ulusal merkez bankaları, ECB tarafından belirlenecek tek para politikasının yürütülmesi sırasında aktif rol alacaklardır.

-01 Ocak 1999 tarihinden itibaren EMU’ya katılan ülkelerin faiz oranları birbirine eşitlenmiş midir?

Kısa dönemde böyle bir eşitlik olmayabilecektir, ancak tek para politikasının başarılı bir şekilde uygulanması para piyasalarına da yansıyacaktır ve para piyasalarında tek bir faiz oranı oluşacaktır. Ekim 1999 sonu itibariyle EURO Alanı kısa vadeli faiz oranı ortalaması %3,7’dir.

-EURO Alanı referans faiz oranı ne olacaktır?

EMU’nun 3. aşamasının başlaması ile birlikte EURO Alanı referans faiz oranları EURIBOR, EURO LIBOR ve EONIA olacaktır.

EURIBOR (The Euro Interbank Offered Rate) : EURO Alanı içinde bir ana banka tarafından diğer bankaya, EURO interbank vadeli hesapları için Brüksel saati ile sabah 11:00’da açıklanacak ve işlem yapıldıktan sonra 2 günlük zaman diliminde geçerli olacak (spot), 360 gün esası üzerinden hesaplanacak faiz oranıdır. Kotasyonlar, 1-12 aylık vadeler ile 1-12 haftalık vadeleri kapsayacaktır. EUROBIR, 57 bankanın oluşturduğu panelde belirlenecektir. EURIBOR 01 Ocak 1999 tarihinden itibaren VIBOR(Avusturya) , BIBOR(Belçika) , PIBOR(Fransa) , DIBOR(İrlanda) , RIBOR(İtalya) , AIBOR(Hollanda) yerine kullanılmaya başlanmıştır.

EURO LIBOR (London Interbank Offered Rate) : İngiltere Bankalar Birliği’nin EMU’ya geçirilmesi ile birlikte 01 Ocak 1999’dan itibaren açıkladığı Londra Bankalararası Euro faiz oranıdır. Söz konusu oran, Euro Alanı’nda en fazla işlem yapan 16 bankadan oluşan bir panelde belirlenir ve 360 gün esası ile hesaplanır, Londra saati ile 11:00’da açıklanır. 01 Ocak 1999 tarihinden itibaren EURO LIBOR, ECU LIBOR‘un yerini almıştır. 1999-2002 yılları arasındaki 3 yıllık geçiş dönemi süresince, İngiltere Bankalar Birliği halen LIBOR göstergelerini kullanan 7 ulusal para cinsinden LIBOR’ları açıklamaya devam etmektedir.

EONIA (Euro Overnight Index Average) : Euro Alanı’nda geçerli olan referans gecelik faiz oranıdır. EURIBOR‘u belirleyen 57 banka paneli ile belirlenmekte, panelde yer alan her banka Frankfurt saati ile 18:30 itibariyle o gün gerçekleşen gecelik işlem hacmini ve ortalama oranı bağlı bulunduğu ulusal merkez bankasına bildirmektedir. Avrupa Merkez Bankası(ECB) en geç ertesi günün TARGET işlemleri başlamadan önce EONIA oranını açıklamaktadır. EONIA’nın uygulamada ECB’nin belirlediği repo oranına yakın seyretmesi beklenmektedir.

-Euro’yu kullanmak zorunlu mudur?

01 Ocak 1999 tarihinden itibaren hesaben, 01 Ocak 2002 tarihinden itibaren de efektif olarak Euro kullanılabilecektir. Ancak engç 30 Haziran 2002 tarihinden itibaren EMU’ya katılan ülkelerin ulusal paralarının tedavülden kalkması, Euro’nun tam hukuki statüye sahip para birimi olması nedeniyle EMU’ya katılan ülkeler Euro’yu kullanmak zorundadır. EMU’ya katılmayan üye ülkeler ve AB’ye üye olmayan diğer ülkeler açısından ise Euro, en geç 30 Haziran 2002’ye kadar sadece bir döviz olarak EMU’ya katılan ülke ulusal paraları yerine kullanabileceklerdir.

-AB’ye üye olan ancak EMU’ya üye olmayan ülkeler hangileridir? Bu ülkelerin para birimleri tedavül etmeye devam edecek midir?

Yunanistan, İsveç, İngiltere ve Danimarka AB’ye üye olan ancak ilk aşamada EMU’ya üye olmayan ülkelerdir. Bu ülkelerin para birimleri EMU’ya katılmadıkları sürece tedavül etmeye devam edecektir.

-Euro Alanı’nda geçiş döneminde mal ve hizmetlerin fiyatları hem Euro hem de ulusal paralar bazında belirlenecek mi?

EURO Alanı’nda tüketicilerin çoğunluğunun yeni fiyat yapısına uyum sağlamakta zorluklarla karşılaşacağı düşünüldüğünden 01 Ocak 2002 ile en geç 30 haziran 2002 tarihleri arasında fiyatlar hem Euro, hem de ulusal paralar cinsinden belirlenecektir.

-TARGET sistemi nedir?

TARGET, Avrupa Para Birliği sürecinde , AB ülkelerinin RTGS(Gerçek Zamanlı Toptan Mutabakat) Sistemlerini; aynı teknik ile bağlayarak, sınır ötesi ödemelerini yapmalarını sağlayacak olan ödeme sistemidir. TARGET sisteminde yapılan ödemeler, tüm RTGS sistemlerinde olduğu gibi geri alınamaz ve nihai özelliktedir. Ödemeler Euro cinsinden yapılacak ve en geç 15 dakikalık bir sürede gönderen RTGS’den alan RTGS’ye ulaşacaktır. Gönderen kurumdan alan kuruma ulaşmadaki süre ise en geç 30 dakika olarak belirlenmiştir. TARGET kullanılması halinde aynı gün valörlü işlem de yapılabilecektir. Bu sistem sadece Noel ve Yeniyıl olmak üzere 2 işgünü kapalı kalacaktır.

-TARGET Sisteminin fiyatlama esasları nelerdir?

RTGS sisteminde gerçekleştirilen işlem sayısına göre vergi hariç;

a) İlk 100 işlem için işlem başına 1,75 Euro,
b) Takip eden 900 işlem için işlem başına 1,00 Euro,
c) Takip eden 1000 işlem için işlem başına 0,80 Euro,

ücret alınacaktır. Ücretler, gönderilen mesafeye ve miktara göre değişiklik göstermeyecektir. Ödemeler, parayı gönderen merkez bankası tarafından yapılacaktır.

-Avrupa ülkeleri ile yapılan ticarette, ödemelerin Euro ile yapılması zorunluluğu olacak mıdır?

EMU üyesi ülkelerle yapılan ticarette, geçiş dönemi olan 01 Ocak 1999-31 Aralık 2001 tarihleri arasında “zorunluluk/yasak yok” prensibine göre ödemelr Euro veya sözleşmenin yapıldığı ulusal para cinsinden olacaktır. EMU üyesi ülkelerle yapılan akreditif işlemlerinde ise Uluslararası Ticaret Odası’nın (ICC) 6 Nisan 1998 tarihli düzenlemesinde yer alan kurallar geçerli olacaktır.

-Üye ülkelere para transferlerinde valör sorunu yaşanacak mıdır? Transferlerde kullanılacak sistemler nelerdir? Para transferi mahiyetinde değişiklik olacak mıdır?

Mevcut uygulamada Ülkemiz ile Avrupa ülkeleri arasında zaman farkından dolayı, söz konusu ülkelerin para birimleri üzerinden aynı gün valörlü işlemler yapılamamaktadır. Euro’nun uygulamaya konulması ile birlikte bu kısıtlama ortadan kalkacak ve Euro üzerinden aynı gün valörlü işlemler yapılabilecektir. Söz konusu işlemler başta ECB tarafından kurulan ve işletilecek olan TARGET ödeme sistemi olmak üzere EAF, EBA, EURO CHAPS ve diğer uluslararası RTGS’ler üzerinden sonuçlandırılacaktır. Ülkemizde yerleşik bankalar, söz konusu ödeme sistemlerine yurtdışı muhabirleri aracılığıyla ulaşacaklardır.

-Euro cinsinden yükümlülüklerin Euro olarak ödenmesi için özel bir talimat verilmesi gerekir mi?

1999-2001 yılları arasındaki geçiş döneminde ödemeler hem Euro hem de ulusal para birimi cinsinden gerçekleştirilebilecektir. Bu nedenle, bir ödemenin Euro ya da EMU içindeki diğer para birimlerinden yapılacağının belirtilmesi gerekecektir.

-Euro, Türkiye gibi EMU’ya üye olmayan diğer ülkelerdeki İhracatçı firmaları nasıl etkileyecektir?

Üçüncü ülkelerin Avrupa piyasalarına ihracat yapan firmaları, ihracat piyasalarındaki rakip firmaların sayısı artarken, maliyetlerin azalması ya da rakip ürünlerin fiyatlarında yeni ayarlamalar ile ürün standartlarında ve müşteri hizmetlerindeki değişmelere bağlı olarak artan rekabet güçleri ile karşılaşabileceklerdir.

-Üye ülkelerin para birimlerinden açılmış DTH’ların Euro’ya dönüştürülmesi zorunlu mudur? Dönüşüm sonucunda parasal değer kaybı olacak mıdır?

1999-2001 yılları arasındaki geçiş döneminde hem Euro(kaydi olarak) hem de diğer ulusal para birimleri kullanılabileceğinden bu değişim zorunlu değildir. 2002 yılına kadar ulusal para birimlerini Euro’ya çevirmek için bu oranlar kullanılmaya devam edecektir. Bu nedenle zarar edilmesi gibi bir durum söz konusu değildir.

-Euro Alanı’nda, Euro ile Euro dışında kalan diğer para birimleri arasında Avrupa Merkez Bankaları Sistemi(ESCB) tarafından resmi bir kur sabitleme presedürü oluşacak mıdır?

ECB, aşağıdaki para birimlerinin, “certain for uncertain “ metodu kullanarak(1 Euro=x döviz birimi) referans kurlarını günlük olarak hesaplayacak ve yayımlayacaktır. Söz konusu kurlar alış-satış kuru olarak değil “mid-rate” şeklinde hesaplanacaktır. Euro Alanı’ndaki ulusal merkez bankaları da daha kapsamlı referans döviz kurlarının listesini yayımlayabilecektir.

ECB tarafından kurları açıklanacak Döviz Cinsleri:

-EMU’ya katılan üye ülke paraları arasında Kotasyon olacak mıdır?

EMU üyesi ülkelerin ulusal paraları arasındaki karşılıklı kotasyonlar 01 Ocak 1999 tarihinden itibaren Euro Alanı interbank piyasasında kote edilmemektedir. Ancak Euro Alanı bankaları isteğe bağlı olarak en geç 30 Haziran 2002 tarihine kadar müşterileri için gösterge niteliğindeki kotasyonlarını (DEM/FRF gibi) açıklayabilmektedirler. Söz konusu kotasyonlar, ulusal paraların Euro karşısındaki değerleri birbirine bölünerek elde edilmektedir. Ancak sonuç, üçlü dönüşüm esaslarından farklı olmayacak, ikili ve üçlü hesaplama yöntemleri arasında herhangi bir “spread” oluşmayacaktır.

-EMU’ya katılmayan üye ülke paraları birbirine nasıl dönüşecektir?

Söz konosu ülke paralarının Euro karşısında belirlenmiş ve sabit bir paritesi bulunmamaktadır. Bu nedenle söz konusu para birimleri arasındaki çapraz kurların nasıl hesaplanacağına ilişkin bir zorunluluk(Compulsion) bulunmamaktadır. Ancak, Euro Alanı’ndaki söz konusu döviz cinsleri arasındaki dönüşümün Euro aracılığı ile yapılması beklenmektedir.

-Euro’nun Türkiye’nin dış borçlanmasına etkisi nedir?

Euro üzerinden işlem yapılmaya başlanması ile birliktr Avrupa ülkeleri tarafından Euro cinsinden kağıt ihraç edilebilmektedir. Bu durumda kur riski taşınmadığı için, ihraç eden ülkenin kredi notu önem kazanacaktır. EMU’ya geçilmesi ile birlikte üye ülkeler, Euro cinsinden borçlanmaya başlamışlardır. Bu durum, Euro cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerin likiditesinin artmasını, dolayısı ile alış satış fiyatları arasındaki farkın daralmasını sağlamaktadır. Böylece, Türkiye’nin borçlanma maliyetinin gerilemesi mümkün hale gelmiştir.

-T.C.M.B. açısından uygulamalar nelerdir?

“Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın 91-32/5 Sayılı Tebliğine İlişkin 1-M Sayılı Merkez Bankası Genelgesinde Değişiklik Yapılmasına Dair 98/4 Sayılı Genelge”, 18 Ekim 1998 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Buna göre, 01 Ocak 1999 tarihinden itibaren söz konusu genelgenin “Konvertibl ve Non-Konvertibl Dövizler” başlıklı bölümündeki I.maddesinde yer alan Merkez Bankası’nca alım-satım konusu yapılan dövizlere Euro(EUR) eklenmiştir. ECU, söz konusu dövizler arasından çıkarılmıştır. 01 Ocak 1999 tarihi itibariyle 1 ECU=1 EUR olmuştur.

Diğer taraftan, söz konusu genelgenin “Döviz Pozisyon Yönetimi ve Bilgi Verme” başlıklı 7.maddesindeki “D)Zorunlu Döviz ve Efektif Devirleri ve Satışları” başlıklı kısmının son 2 paragrafına Euro eklenmiştir. Ayrıca geçici maddede 01 Ocak 1999-31 Aralık 2001 tarihleri arasında Euro ve ulusal para cinsinden havalelere ilişkin transfer işlemleri ile hesap açılmasına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.

EMU’ya üye ülkelerin ulusal paralarının TL.karşısındaki döviz ve efektif alış-satış kurları, söz konusu sabit kurlar esas alınarak gösterge niteliğinde açıklanmaktadır. En geç 30 Haziran 2002 tarihinden itibaren EMU’ya katılan ulusal paraların döviz ve efektif kurlarının açıklanmasına son verileceğinden bu paraların TL.’na dönüşümü mümkün olamayacaktır. 01 Ocak 1999 tarihinden itibaren Euro’nun USD’ye karşı paritesi açıklanmaya başlanmıştır. 01 Ocak 2002 tarihinden itibaren “Euro Efektif Alış Satış Kuru” ilan edilecektir.

-EMU dışındaki ulusal merkez bankalarının TARGET sisteminde yer alma şartları nelerdir?

ECB Yönetim Konseyi, TARGET’a giriş iznini EMU üyesi ülkelerin ulusal merkez bankaları ile Euro Alanı’nda olmayıp Euro üzerinden işlem yapacak AB üyelerine vermiştir. Alınan bu karara göre Euro Alanı dışındaki AB merkez bankaları, kredi kurumlarına ESCB’deki Euro mevduatları kadar Euro bazında güniçi likidite sağlayacaktır ve bu mevduatların miktarı, her bir merkez bankası için sabit olacaktır. TARGET’a bağlanan kredi kurumlarına sağlanacak güniçi likiditenin bir üst sınırı da olacaktır. Euro cinsinden güniçi kredi pozisyonunu güvence altına almak için gereken teminatlar, Euro Alanı’ndaki “eligible varlıklar” olarak tanımlanan varlıklar ile aynı kalitede olacaktır. Böylece ECB, Euro Alanı dışındaki kredi kurumlarının günlük kredi gereksinimlerini zamanında karşılarken söz konusu kurumların Euro cinsinden gecelik merkez bankası kredisine ihtiyacı olmayacaktır.

Euro alanı dışındaki AB merkez bankaları için TARGET’a katılım şartları:

a) Diğer ulusal merkez bankalarına karşı “overdraft” imkanı olmayacaktır.
b) ESCB’de kendi döviz rezervlerinin bir parçası olarak mevduatları bulunacaktır. Bu mevduatın üst sınırı Bank of England için 3 milyar Euro, Euro Alanı dışındaki diğer AB merkez bankaları için 1 milyar Euro olarak belirlenmiştir.
c) Söz konusu mevduatlara ESCB’nin mevduat kolaylığı oranında bir faiz verilecektir.Ancak, üst sınırı aşan miktarlara faiz ödenmeyecektir.

Euro Alanı dışındaki kredi kurumları ile ilgili şartlar:

a) Kendi ulusal merkez bankalarından teminat karşılığında alacakları güniçi kredi üst limiti 1 milyar Euro olacaktır.
b) Saat 17:00’dan sonra kredi kurumları sadece kendi pozisyonları üzerinden ödeme yapabileceklerdir.
c) Kendi pozisyonlarını aşma durumunda, marjinal borçlanma oranına ilaveten %5 ceza uygulanacaktır.
d) Ulusal merkez bankalarına %0 ile ESCB’nin mevduat kolaylıkları oranı arasındaki bir bir puan üzerinden faiz verilecektir.
e) Teminatlar, ESCB’nin “eligible” olarak tanımladığı varlıklarla aynı kalitede olacaktır.